De afgelopen vijftien jaar kweekten nieuwe auto’s in sneltempo extra versnellingen. Dat was onvermijdelijk. Enerzijds werd er almaar strenger op uitstoot toegekeken. Daardoor werd het belangrijker dan tevoren om de motor ten allen tijde aan een gunstig, efficiënt toerental te laten opereren. Tegelijk maakte technische ontwikkeling het mogelijk om almaar grotere overbrengingsverhoudingen te hanteren. Vooral de algemene toepassing van turbotechnologie bracht een doorbraak. Door het hogere koppel, konden almaar meer auto’s een overdrive aan. Met een overbrengingsverhouding van meer dan 1:1, waarbij de wielen meer dan één volledige omwenteling afleggen per krukasrotatie. Was de overdrive in de jaren tachtig nog een uitzondering, dan is het nu verre van ongebruikelijk dat een nieuwe auto niet één, maar soms zelfs twee overdrive-verhoudingen heeft.
Bijbetalen voor vijf versnellingen
Veertig jaar geleden was een handgeschakelde vijfbak vaak nog een optie. Maar niet eens twintig jaar geleden begon de zesbak al gemeengoed te worden. Inmiddels hebben heel wat auto’s meer versnellingen. Porsche heeft een handbak met zeven verzetten. Bij automatische transmissies is een arsenaal van 8 overbrengingsverhoudingen al lang geen uitzondering meer. Er zijn er zelfs met tien.
Het is niet onlogisch - de automaat werd populairder naarmate er meer versnellingen aan te pas kwamen. Zes wordt immers zowat aanzien als de limiet, wil je zelf schakelen. De technologie onderging dan ook een heuse revolutie de jongste vijftien jaar. In 2002 was de BMW 7-Serie de eerste met een zestrapsautomaat. In 2003 lanceerde Volkswagen de automaat met dubbele koppeling. Het was de Golf R32 die de spits afbeet. Die maakte van bliksemsnelle acceleratietijden, efficiëntie (minder transmissieverlies) en een schier onvoelbare schakelovergang de norm. Het duurde even eer de fabrikanten van conventionele transmissies daar een antwoord op hadden.
ZF
Eén van de specialisten op vlak van automaten is de Duitse fabrikant ZF (van Zahnradfabrik Friedrichshafen). Het bedrijf is al actief sinds 1915 en heeft momenteel één van de populairste achttrapsautomaten in het aanbod. En hele horde automerken, waaronder BMW, Jaguar, Land-Rover, Alfa Romeo, Jeep, Chrysler, Audi, Bentley, Maserati, Rolls-Royce en zelfs Aston Martin, maken er gebruik van. En die heeft géén dubbele koppeling.
De populariteit van het product is eenvoudig te verklaren: het is een knap staaltje techniek. Maar omdat het vaak onderbelicht blijft, wijden we hier even uit over de prestatie van ZF.
Vroegere automaten hadden een technische architectuur die sterk vergelijkbaar was met die van een handbak. In plaats van een conventionele koppeling hadden ze een oliedrukgroep die tijdelijk snelheidsverschillen op kon vangen, maar die ook zorgde voor een aanzienlijk efficiëntieverlies. Tot wel 10 procent ging eraan verloren.
Knap staaltje mechaniek
Moderne conventionele automaten, zoals deze achttrapstransmissie, hebben die nog steeds. Tegenwoordig wordt die zo vaak mogelijk vergrendeld, wat het verlies te niet doet. Bovendien is de architectuur van de automaat gewijzigd. Deze ZF maakt gebruik van een reeks planetaire tandwielstelsels. Daardoor verschuift er fysiek niets - schakelen gebeurt door overbrengingen te koppelen of te ontkoppelen. Aan de binnenkant zitten drie koppelingen en twee remmen. En dat kan bliksemsnel. Haast zo snel als in een automaat met dubbele koppeling. Een gesofisticeerde elektronische sturing zorgde er intussen voor dat het proces naadloos verloopt. Je voelt er niets van. De sterkste versies kunnen wel 1.000Nm versluizen.
ZF heeft dus de efficiëntie opgedreven en de schakelkwaliteit op het niveau van de automaat met dubbele koppeling gebracht. Dat alleen verklaart evenwel niet z’n populariteit. De ingenieurs van het bedrijf deden nog iets veel straffers: ze verpakten 8 overbrengingsverhoudingen in hetzelfde volume als de zesbak die eraan vooraf ging. Er werden twee versnellingen toegevoegd én het gewicht ging omlaag. In één productgeneratie is dat een uitzonderlijke stap.
Sneller, zuiniger… en duurder, ja
Het resultaat? Een auto werd met de nieuwe transmissie in één klap 6 procent zuiniger. In moderne, CO2-geobsedeerde tijden is dat een zelden geziene verbetering. En dat door slechts één onderdeel uit te wisselen. En hij past in elke auto waarin ook de zesbak zat. Niet moeilijk dat merken over elkaar heen vielen om die nieuwe ZF-bak te bestellen. Alleen: hij is niet goedkoop. En dat zie je aan de lijst merken die ‘m inwerken. Premium.
